"احتراق"، حلقه مفقوده بهینه‌سازی مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی

به گزارش پایگاه خبری راد،  احتراق یا سوختن نتیجه یک فرایند شیمیایی گرمازا میان یک ماده سوختنی و عامل اکسیدکننده‌ است که با تولید گرما و تغییر شیمیایی مواد اولیه همراه می‌شود و در این فرآیند، آزاد کردن گرما می‌تواند با تولید نور به صورت شعله یا درخشش باشد.

احتراق یکی از نیازهای زندگی روزمره بشر است و اگر فرآیند احتراق به طور کامل صورت گیرد؛ از آنجا که تمام واکنش دهنده‌ها به طور کامل سوخته می‌شوند، هیچ دودی تولید نمی‌شود؛ از این رو برای محیط زیست بسیار تمیزتر از احتراق ناقص از نظر آلودگی است. این در حالی است که در احتراق ناقص منوکسید کربن به جای دی اکسید کربن تولید می‌شود که در این صورت نه تنها انرژی کمتری نسبت به احتراق کامل تولید می‌کند، بلکه می‌تواند تولیدات سمی مانند مونوکسید کربن (CO) نیز تولید کند.

این در حالی است که به گفته دکتر کیومرث مظاهری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و رییس دانشکده مهندسی مکانیک به دلیل قیمت بسیار پایین سوخت‌­های فسیلی در کشور، هیچ ضرورتی برای آشنایی با پدیده احتراق در تبدیل سوخت به انرژی و تولید آلاینده‌­ها و لزوم سرمایه­‌گذاری برای بهینه‌­سازی سامانه‌­های احتراقی کشور احساس نمی‌شود.

وی همچنین با اشاره به آمارهای منتشر شده یادآور می‌شود که در سال‌های 1390 و 1391 مصرف داخلی سوخت در کشور معادل حدود یک میلیارد و 600 میلیون بشکه نفت خام در سال بوده است و از جمله اصلی­‌ترین برنامه‌­های راهبردی که باید مورد توجه خاص تمامی مسئولین کشور قرار گیرد، چگونگی کاهش این مقدار وحشتناک مصرف سوخت در کشور و آلاینده‌های ناشی از آن است.

وی با ارسال یادداشتی به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) بر توجه به موضوع احتراق و آلاینده‌های زیست محیطی تاکید کرد.

متن یادداشت وی به این شرح است:

«با در نظر گرفتن نقش حیاتی سوخت­‌های فسیلی در اقتصاد و آلودگی هوای کشور، متن حاضر به چالش‌­هایی می‌­پردازد که منجر به بهره‌­وری از سوخت­‌های فسیلی با راندمان بسیار پایین و تولید سرسام آور آلاینده‌­های زیست محیطی شده­‌اند.

در ابتدا اشاره به این نکته ضروری است که علی‌رغم تلاش­‌های گسترده در دو دهه گذشته در سطوح مختلف تصمیم‌­گیری در جهت بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی در کشور، متاسفانه کلیدی‌­ترین نکته این مسیر که چگونگی تبدیل سوخت به انرژی یا پدیده "احتراق" است، هرگز مورد توجه قرار نگرفته است. بسیار قابل تامل است که در حال حاضر در بسیاری از مراکز تصمیم‌­گیری مصرف انرژی در کشور حتی یک متخصص احتراق وجود ندارد؛ در حالی که در تمامی دنیا اعتقاد بر این است که مبنای توسعه صنعتی در دو قرن گذشته "احتراق سوخت­‌های فسیلی" بوده است.

با توجه به آشنایی متخصصان احتراقی کشور با این نکته کلیدی و نقش آن در آینده نه چندان دور کشور و پیش­‌بینی‌­هایی که در رابطه با بحران مصرف سوخت‌­های فسیلی و آلودگی هوا در کشور وجود دارد، جمعی از دلسوزان کشور در سال 1379 انجمن احتراق ایران را تاسیس کردند.

بررسی‌­های انجام شده در آن زمان نشان می‌­داد که به دلیل قیمت بسیار پایین سوخت‌­های فسیلی در کشور، هیچ ضرورتی برای آشنایی با پدیده احتراق در تبدیل سوخت به انرژی و تولید آلاینده‌­ه، و لزوم سرمایه­‌گذاری برای بهینه‌­سازی سامانه‌­های احتراقی کشور، در مسئولین دولتی، مدیران صنایع و مصرف ­کنندگان سوخت‌­های فسیلی احساس نمی‌­شود. متاسفانه این دیدگاه همچنان در کشور وجود دارد. 

بسیار جای تاسف است که دیده می‌­شود این چالش حیاتی همچنان در کشور وجود دارد. شاید از دیدگاه اقتصادی برای مسئولان برخی صنایع این موضوع توجیه ­پذیر باشد، اما اگر از یک دیدگاه ملی به موضوع نگاه شود، همواره ضرورت داشته است که به این موضوع به عنوان یکی از حیاتی‌­ترین چالش‌­های کشور نگریسته شود.

ترازنامه انرژی منتشر شده از سوی وزارت نیرو برای سال‌های 1390 و 1391 نشان می‌­دهد که مصرف داخلی سوخت در کشور در این سال‌ها معادل حدود یک میلیارد و 600 میلیون بشکه نفت خام در سال بوده است. البته در سال‌های بعد باز هم مصرف داخلی سوخت فسیلی افزایش یافته است. بدون شک از جمله اصلی­‌ترین برنامه‌­های راهبردی که باید مورد توجه خاص تمامی مسئولین کشور قرار گیرد، چگونگی کاهش این مقدار وحشتناک مصرف سوخت در کشور و آلاینده‌های ناشی از آن است.

توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که در حال حاضر بیش از 98 درصد انرژی مصرفی در کشور ­ما و بیش از 80 درصد انرژی کشورهای صنعتی مانند امریکا از سوخت‌­های فسیلی نشات می­‌گیرد. گرچه استفاده از انرژی‌­های نو، پاک و تجدید­پذیر از موضوعات روز و بسیار مهم در تمامی دنیا به شمار می‌رود،  لازم است این نوع سوخت‌ها در آینده جایگزین مصرف سوخت­‌های ­فسیلی شود، اما تبدیل این ایده‌­ها به واقعیت و جایگزینی آنها با سوخت‌­های فسیلی ده‌ها سال زمان و سرمایه‌گذاری بسیار بالایی می‌­طلبد.

طبق آمار­های جهانی پیش‌­بینی می‌شود که در سال 2050 حدود 20 درصد انرژی مصرفی در دنیا از انرژی‌­های نو و سوخت‌­های تجدید­پذیر حاصل شود. با توجه به این آمارها، یک سوال اساسی مطرح می­‌شود و آن ضرورت تشکیل و سرمایه‌­گذاری برای ستاد­ها، کمیته‌ها، انجمن‌­های علمی و ... متعدد در کشور در موضوع  "انرژی‌­های نو و تجدید­پذیر" و مقایسه آن با موارد مشابه برای احتراق سوخت‌­های فسیلی است.

بررسی‌­های انجام شده، به وسیله نهاد­های گوناگون در کشور، نشان می­‌دهد که تقریبا در تمامی سامانه­‌های احتراقی در حال فعالیت در کشور (اعم از صنایع بسیار کوچک تا صنایع بسیار بزرگ و حتی مصارف خانگی و موتورخانه­‌های موجود در ساختمان‌­های مسکونی و تجاری و غیره) راندمان احتراق در کشور ما نسبت به متوسط جهانی بسیار پایین است که این امر منجر به مصرف بسیار بالای سوخت و تولید بسیار نگران‌کننده آلاینده­‌ها می‌­شود.

برای اصلاح ساختار این سامانه‌­ها و خارج کردن کشور از فاجعه‌­ای که در رابطه با مصرف سوخت و تولید آلاینده­‌ها وجود دارد، بدون شک اولین و کلیدی­‌ترین قدم آشنا کردن مسئولان و صنعتگران و فن بازاران کشور با حلقه مفقوده در چرخه تبدیل سوخت به انرژی، یعنی "احتراق" و ضرورت بهینه‌­سازی جامع سامانه‌های احتراقی و دستیابی به فناوری‌های نوین در کشور است.

متاسفانه اطلاعاتی مدون و قابل دسترس در رابطه با روش‌های کاهش مصرف سوخت وجود ندارد و دوره‌های آموزشی نیز در این حوزه به صورت مستمر برگزار نمی‌شود، البته اقداماتی از طریق انجمن احتراق ایران با امکانات محدود صورت گرفته است. بنابراین لازم است تیم‌های تعیین شده برای ممیزی مصرف سوخت، خود به بهترین نحو آموزش دیده و همچنین برنامه‌ای مدون برای بررسی وضع  موجود مصرف سوخت در صنایع مختلف (با گروه بندی صنایع) طرح ریزی شود.

با توجه به فاجعه‌بار بودن اعداد و ارقام  مربوط به مصرف سوخت و تولید آلاینده‌های حاصل از مصرف سوخت در کشور، لازم است نظیر تمامی کشورهای موفق در حوزه کاهش مصرف سوخت، برای مصرف سوخت کارآفرینی‌های هوشمندانه‌ ارائه و پیاده سازی کرد.

برای رسیدن به این هدف لازم است نهادی تخصصی برای شناسایی و پیاده‌سازی راهکارهای کاهش مصرف  سوخت در کشور تشکیل شود. اولین اقدام این نهاد باید ایجاد کارگروهی برای بررسی جامع وضعیت مصرف سوخت در شرایط کنونی کشور باشد.

لازم است چنین کارگروهی با کمک صاحب­‌نظران و متخصصان احتراق دانشگاهی و صنعتی کشور و کسانی که به فناوری‌­ها و دانش روز در این زمینه آگاهی کافی دارند، تشکیل شده و به برنامه‌­ریزی و تدوین نقشه راه کوتاه ­مدت، میان‌­مدت و بلند ­مدت برای بهینه‌­سازی و بروز­رسانی سامانه­‌های احتراقی کشور اقدام شود.

برخی سرفصل‌­های مهم این برنامه‌­ها و نقشه راه شامل موارد زیر است:

آموزش علم و فناوری و نهادینه کردن موضوع احتراق در سطوح مختلف در کشور
ممیزی سامانه‌­های احتراقی در کشور به منظور تهیه یک بانک اطلاعاتی جامع از این سامانه‌­ها
اقدام به اصلاح اولیه و تنظیم سامانه‌­های احتراقی موجود در یک برنامه 2 تا 3 ساله
برنامه‌ریزی برای دستیابی به فناوری‌های روز دنیا و به‌روز رسانی سامانه‌های احتراقی در کشور
فرهنگ‌سازی در زمینه آشنایی توده مردم با چگونگی کاهش مصرف سوخت در سامانه‌های احتراقی و نقش آن در پاکیزه نگه‌داشتن محیط زیست
راه‌اندازی کمیته‌­های سوخت و احتراق در صنایع و نهاد­های مرتبط

مهمترین راهکار در این مورد فرهنگ‌سازی در زمینه کاهش مصرف سوخت و پاکیزه نگه‌داشتن محیط زیست است که باید از آموزش در تمامی سطوح شروع شده و به عنوان یک فرهنگ عمومی در دراز­مدت گسترش یابد.

امید است که موضوع حیاتی برنامه ­ریزی و سرمایه ­گذاری برای اصلاح سامانه‌­های احتراقی کشور در اولویت برنامه‌­های دولت قرار گیرد .همچنین، در برنامه ­ریزی برای تدوین و رسیدن به اهداف راهبردی مورد اشاره، کار به افراد توانا، متخصص و دلسوز سپرده شود». 

انتهای پیام